Cây xà cừ là cây gì? Đặc điểm nhận biết, ý nghĩa, cách trồng

Chào bạn, hôm nay mình rất vui được trò chuyện với bạn trên Wiki Cây về một loài cây vừa quen thuộc vừa thú vị: cây xà cừ. Nếu bạn từng đi dạo trên những con đường rợp bóng mát hay ghé thăm các công viên, trường học, chắc hẳn bạn đã bắt gặp những cây cao lớn, tán rộng, tỏa bóng mát lành mà không hề biết tên. Đó rất có thể là cây xà cừ đấy! Vậy cây xà cừ là cây gì? Nó có đặc điểm gì nổi bật, mang ý nghĩa ra sao, và làm thế nào để trồng được một cây xà cừ xanh tốt ngay tại nhà?

Hãy cùng Wiki Cây khám phá nhé, mình sẽ kể bạn nghe tất tần tật từ A đến Z về loài cây này một cách thật gần gũi và dễ hiểu.

Thông Tin Về Cây Xà Cừ

Cây xà cừ, hay còn được gọi với những cái tên dân dã như cây sọ khỉ, cây quả gỗ, có tên khoa học là Khaya senegalensis và thuộc họ Xoan (Meliaceae). Nghe cái tên “sọ khỉ” chắc bạn cũng hình dung được phần nào rồi đúng không? Quả của nó tròn tròn, cứng cáp, nhìn hơi giống cái sọ nhỏ, khá là ấn tượng. Loài cây này vốn có quê hương ở vùng nhiệt đới châu Phi, nhưng giờ đây đã “du nhập” và trở thành “công dân” quen thuộc ở nhiều nước, trong đó có Việt Nam.

Ở nước ta, cây xà cừ được trồng rộng rãi từ Bắc vào Nam, đặc biệt là ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM hay các vùng ven biển miền Trung nơi đất cát nhiều. Không chỉ là cây bóng mát, xà cừ còn được ưa chuộng vì gỗ của nó bền, đẹp, và mang lại giá trị kinh tế cao. Chưa kể, theo dân gian, các bộ phận của cây như vỏ, lá còn được dùng để chữa bệnh nữa. Thật là một loài cây “đa-zi-năng” phải không nào?

Đặc Điểm Của Cây Xà Cừ

Để dễ hình dung, mình sẽ “vẽ” cho bạn một bức tranh về cây xà cừ nhé. Đây là một loài cây thân gỗ lớn, thuộc nhóm đại mộc, có thể cao tới 25-40 mét, thậm chí có cây “khủng long” đạt đường kính thân lên đến 2 mét khi trưởng thành. Thân cây thẳng, vỏ màu nâu xám, khi còn non thì nhẵn bóng, nhưng lúc già thì nứt ra thành những vòng tròn nhỏ như đồng tiền – nghe anh Nguyễn Văn Hùng, một chuyên gia lâm nghiệp ở Đồng Nai, chia sẻ thì đây là một đặc điểm rất dễ nhận ra của xà cừ đấy.

Tán lá của cây xà cừ thì khỏi chê, rộng mênh mông, cành nhánh nhiều và cong xuống, tạo nên một mái che tự nhiên cực mát mẻ. Lá của nó thuộc dạng lá kép lông chim, mọc so le, mặt trên nhẵn bóng, nhìn xanh mướt mắt. Hoa xà cừ nhỏ xinh, màu trắng, mọc thành chùm, thường nở vào khoảng tháng 4-5, còn quả thì chín vào tháng 9-10, bung ra thành 4 mảnh để lộ hạt bên trong.

Cây xà cừ còn nổi bật ở khả năng thích nghi siêu tốt. Nó ưa sáng, mọc nhanh, chịu được khô hạn, gió bão, và chẳng kén đất – từ đất cát ven biển đến đất đồi núi đều “chơi” được hết. Chị Lê Thị Mai, tác giả cuốn Cây Gỗ Việt Nam Và Công Dụng, từng nhận xét: “Xà cừ là một trong những loài cây có tốc độ sinh trưởng đáng kinh ngạc, lại ít sâu bệnh, rất phù hợp để phủ xanh đô thị và làm rừng kinh tế”.

Cách Nhận Biết Cây Xà Cừ

Vậy làm sao để nhận ra cây xà cừ giữa muôn vàn cây xanh ngoài kia? Đừng lo, mình sẽ chỉ bạn vài “mẹo” đơn giản nhé:

– Thân cây: Nhìn vào vỏ cây là biết ngay. Vỏ xà cừ có màu nâu xám, khi già thì nứt thành những vòng tròn nhỏ khá đặc trưng.

-Tán lá: Rộng, rậm, cành cong xuống, tạo bóng mát lớn – đi dưới tán xà cừ vào mùa hè đúng là “thiên đường” luôn.

-Lá: Lá kép, nhìn giống lông chim, mọc so le, màu xanh đậm. Nếu để ý kỹ, bạn sẽ thấy nó khác với lá của nhiều cây bóng mát khác như bàng hay phượng.

-Quả: Quả nang tròn, cứng, khi chín nứt ra – cái này mà rơi xuống đường thì nghe “cộp cộp” vui tai lắm!

Nếu vẫn chưa chắc, bạn cứ thử ngửi mùi vỏ cây xem – nó có vị chát nhẹ, mà dân gian hay dùng để chữa ghẻ hay ho đấy.

Ý Nghĩa Của Cây Xà Cừ

Cây xà cừ không chỉ là một “người bạn” che bóng mát mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Trước hết, về môi trường, cây giúp lọc không khí, giữ đất, chống xói mòn, và tạo không gian xanh mát – điều tuyệt vời cho những thành phố đông đúc, ngột ngạt. Gỗ xà cừ thì bền, vân đẹp, màu đỏ nhạt đến đỏ thẫm, được dùng làm nội thất, đồ thủ công, thậm chí là vật phẩm phong thủy như tượng hay đĩa tứ linh, mang ý nghĩa cầu tài lộc, bình an.

Về mặt văn hóa và sức khỏe, cây xà cừ còn gắn liền với đời sống dân gian. Vỏ cây được đun lấy nước tắm trị ghẻ, lá non giã với rượu đắp giảm sưng, hoa sắc nước uống chữa sốt – nghe thì đơn giản nhưng hiệu quả lắm, theo lời kể của bà con ở miền Trung. Anh Trần Quốc Bảo, một nhà nghiên cứu cây trồng ở Đà Nẵng, từng nói trong một buổi hội thảo: “Xà cừ không chỉ là cây kinh tế mà còn là một phần ký ức tuổi thơ của nhiều thế hệ, gắn bó với đường làng, ngõ xóm”.

Cách Trồng Và Chăm Sóc Cây Xà Cừ Xanh Tốt

Bạn muốn tự tay trồng một cây xà cừ để vừa có bóng mát vừa làm kỷ niệm? Dễ thôi, mình sẽ hướng dẫn bạn từng bước nhé:

1. Cách Trồng cây xà cừ sinh trưởng tốt

Chọn giống: Hạt giống là lựa chọn phổ biến nhất. Chọn hạt từ cây mẹ khỏe mạnh, trên 15 tuổi, quả chín tự rụng là tốt nhất. Ngâm hạt trong nước ấm khoảng 1 tiếng, rồi ủ trong khăn ẩm 2-3 ngày cho nứt mầm.

Đất trồng: Xà cừ không kén đất, nhưng đất tơi xốp, thoát nước tốt sẽ giúp cây phát triển nhanh hơn. Đào hố kích thước 50x50x50 cm, bón lót phân hữu cơ hoặc phân chuồng hoai mục trước 10 ngày.

Gieo trồng: Gieo hạt vào hố, lấp đất nhẹ, tưới nước giữ ẩm. Khi cây cao 40-50 cm, có thể đánh bầu ra trồng ở vị trí cố định.

2. Cách Chăm sóc cây xà cừ xanh tốt

– Tưới nước: Tưới đều đặn nhưng đừng để ngập úng, cây non dễ thối rễ lắm. Khi cây lớn, giảm tưới, để nó tự hút nước từ đất.

vÁnh sáng: Đặt cây ở nơi nhiều nắng, vì xà cừ ưa sáng, nắng càng nhiều cây càng vươn cao.

– Cắt tỉa: Tỉa cành định kỳ, đặc biệt trước mùa mưa, để tránh gãy đổ.

– Sâu bệnh: Cây ít sâu bệnh, nhưng nếu thấy u bướu hay chảy nhựa (do vi khuẩn Xanthomonas), dùng thuốc đặc trị phun lên lá.

Chị Phạm Thị Lan, một người trồng cây lâu năm ở Bình Định, chia sẻ: “Trồng xà cừ không khó, chỉ cần kiên nhẫn giai đoạn đầu, sau đó cây sẽ tự lớn khỏe mà chẳng cần chăm nhiều”.

Giá Bán Cây Xà Cừ Hiện Nay Trên Thị Trường

Bạn đang thắc mắc cây xà cừ giá bao nhiêu? Giá cả phụ thuộc vào kích thước, tuổi cây và nơi bán, nhưng mình sẽ cho bạn một cái nhìn tổng quan nhé (dựa trên thị trường tháng 2/2025):

– Cây giống nhỏ (cao 50-60 cm): Dao động từ 15.000 – 50.000 VNĐ/cây, phù hợp trồng số lượng lớn.

– Cây công trình (cao 2-5 mét): Giá từ 350.000 – 1.500.000 VNĐ/cây, tùy đường kính thân và độ khỏe mạnh.

– Gỗ xà cừ xẻ sấy: Khoảng 3.000.000 – 30.000.000 VNĐ/m³, tùy chất lượng và màu sắc.

Để mua được cây chất lượng, bạn nên tìm đến các vườn ươm uy tín hoặc hỏi thăm bà con ở địa phương. Đừng ham rẻ mà mua cây trôi nổi, dễ bị sâu bệnh lắm đấy!

Lời Kết

Vậy là chúng ta vừa cùng nhau tìm hiểu từ đầu đến cuối về cây xà cừ rồi đấy! Đây không chỉ là một loài cây bóng mát tuyệt vời mà còn mang giá trị kinh tế, phong thủy và cả sức khỏe nữa. Nếu bạn yêu thiên nhiên, sao không thử trồng một cây xà cừ ngay hôm nay? Dù là để che mát sân nhà hay làm kỷ niệm cho thế hệ sau, mình tin nó sẽ là một lựa chọn đáng giá.

Bạn nghĩ sao về cây xà cừ? Có kỷ niệm nào đặc biệt với loài cây này không? Hãy để lại bình luận chia sẻ với mình nhé, hoặc nếu thấy bài viết hữu ích, đừng ngại chia sẻ cho bạn bè cùng đọc. Trên Wiki Cây còn nhiều bài viết thú vị về các loài cây khác nữa, bạn nhớ ghé khám phá thêm nha! Chúc bạn luôn vui và thành công trong hành trình làm bạn với thiên nhiên!