Cây hồng xiêm (Sapoche): Phân loại, đặc điểm, cách chăm sóc

Trong vùng đất nhiệt đới, một loại cây được biết đến với vẻ đẹp của hoa và trái ngọt ngào, đó chính là cây hồng xiêm, hay còn được gọi là sapoche. Với vẻ đẹp quyến rũ và giá trị dinh dưỡng cao, cây hồng xiêm không chỉ là một nguồn thực phẩm quý giá mà còn là một biểu tượng của sự phồn thịnh và sức sống mãnh liệt trong vùng đất ẩm ướt nhiệt đới.

Hồng xiêm (danh pháp hai phần: Manilkara zapota), hay người miền Nam gọi là lồng mứt, xa pô chê, saboche, sapoche (gọi tắt là sabo, sapo, xa pô) (từ tiếng Pháp sapotier), là một loài cây thân gỗ, sống lâu năm và thường xanh có nguồn gốc ở miền Nam Mexico, Trung Mỹ và Caribbe. Mời bạn cùng Wiki Cây tìm hiểu chi tiết thông tin về loại cây ăn quả này.

Mục lục bài viết

Thông tin chi tiết cây hồng xiêm (Sapoche)

Tên thường gọi	Cây Sapoche hay còn gọi là xa pô chê, miền Bắc gọi là hồng xiêm hay còn được biết là cây lòng mứt
Tên tiếng Anh	của cây sapoche là Sapote
Tên khoa học	của sapoche Manilkara zapota
Kích thước tối đa	Cây có chiều cao thân lên đến 7m, lá dài từ 7–15 cm. Quả sapoche có đường kính trung bình từ 4-8cm chứa từ 2–10 hạt.
Nguồn gốc – Xuất xứ	Cây thuộc họ Sapotaceae có nguồn gốc từ vùng nam mỹ (Mê-xi-cô). Các loại sapoche được trồng ở Việt Nam hiện nay hầu hết được nhập từ Ở Việt Nam cây được du nhập về từ Thái Lan.
Đặc điểm nhận dạng	Cây sapoche là dạng cây thân gỗ, cành dẻo dai có khả năng chống gió tốt. Vỏ cây rất nhiều nhựa màu trắng, giống như gôm.Lá Sapoche dạng bầu dục, hình elip hay ôvan với mép trơn mọc chủ yếu ởđầu cànhHoa có hình dáng tương tự như quả chuông và có 6 tràng hoa hình thùyQủa Sapoche hình trứng thon dài
Màu sắc	Lá cây có màu xanh lục và bóng. Hoa màu trắng, vỏ quả màu nâu vàng nhạt, bên trong là lớp thịt màu nâu ánh đỏ, hạt màu đen.
Các loại cây	Có nhiều giống Sapoche khác nhau như : SaPoChe Ta, Xiêm hay Mặc Bắc • Sapoche Xiêm còn gọi là Sapoche Lồng Mức hay Sapoche Cần Thơ • Sapoche Mặc Bắc còn gọi là Sapoche Dây Kế Sách trồng nhiều ở Cần Thơ, Vĩnh Long, Tiền Giang… • Ở các tỉnh phía Bắc nước ta có 2 giống phổ biến là Hồng Xiêm Xuân Đỉnh và Hồng Xiêm Thanh Hà.
Đặc điểm – Đặc tính chung	Từ khi trồng đến khi thu hoạch quả sapoche mất 2 năm. Cây ra hoa cả năm nhưng chỉ ra quả 2 lần trong năm. Quả khi chín cuống sẽ nhỏ dần lại, màu phấn nâu bên ngoài bung ra và quả chuyển sang màu vàng nhẵn. Mỗi đợt thu hái nên cách nhau từ 1-2 tuần.
Ý nghĩa – Công dụng	Cây sapoche là loại cây được trồng để lấy trái, có giá trị kinh tế cao. Trái Sapoche giàu hàm lượng vitamin B, C cao và chất xơ có lợi cho sức khoẻ. Ngoài ăn trực tiếp thì sapoche còn được chế biến thành mức, sinh tố thơm ngon và bổ dưỡng. Ngoài ra, cây sapoche còn được biết đến với các công dụng sau: Được trồng ở sân vườn để lấy bóng mát Trái và hạt kết hợp với các thành phát có thể trị một số bệnh như kiết lị, sốt rét, trị ho và cảm lạnh Nhựa mủ, một dạng latex lấy từ vỏ cây được dùng làm cơ sở cho các loại kẹo cao su
Nhân giống – Ươm mầm	Cây Sapoche được nhân giống bằng phương pháp chiết cành hoặc gieo bằng hạt. Tuy nhiên phương pháp chiết cành có nhiều ưu điểm hơn như tuổi thọ cây bền và cây nhanh cho ra quả hơn. Nên chọn những cây con giống khỏe mạnh có chiều cao khoảng 50cm trở lên để làm giống.Hố trồng và khoảng cách : Khi trồng đào hố rộng 60 cm, sâu 50 cm vừa đủ đặt cây con. Các giống có tán xòe nên trồng với khoảng cách 12 – 14 m mỗi cạnh. Giống tán đứng chỉ cần trồng cách nhau 7 – 9 m.
Khu vực phân bố	Cây Sapoche được trồng phổ biến ở nhiều địa phương trong cả nước. Đặc biệt ở Bắc Bộ và Đồng Bằng Sông Cửu Long đã hình thành các vùng chuyên canh Cây Sapoche đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.
Các bệnh tật thường gặp	Cây Sapoche có thể gặp một số loài sâu bệnh nếu không được chăm sóc cẩn thận. Có thể kể đên như sâu đục quả, sâu đục cành, các loại ruồi và rệp gây đốm lá và làm thối quả.
Cách trồng và chăm sóc	Đất : cần loại đất màu mỡ, dễ thoát nước. Tốt nhất là đất thịt pha cát, xốp và thoát thủy tốt. Tránh thường hợp để đất ngập nước có thể khiến cây chậm phát triển, nhất là ở giai đoạn cây con. Nhiệt độ và ánh sáng: là loại cây thuộc khí hậu nhiệt đới nên thích hợp với những nơi có nhiệt độ 22-24 độ C. Nước : Cây rất cần nước đặc biệt trong 3 năm đầu. Cần tưới 2 ngày/lần, vào mùa mưa ngưng từ 2-3 ngày thì tưới lại. Sapoche là loài cây chịu ngập kém, nếu bị ngập 1-2 tuần cây sẽ héo rũ, rụng bông Bón phân: Hàng năm định kì cần bổ sung lượng dinh dưỡng khoảng 1kg phân Ure, 1kg phân Lân và 1kg phân Kali. Chia lượng phân bón làm nhiều đợt bón cho cây. Khi cây trong thời kì thu hoạch quả bạn cần bón bổ sung thêm khoảng 20kg phân chuồng hoai mục và tưới thêm đủ nước để cây phát triển được hiệu quả nhất. Tỉa cành: Khi cây mọc cao gần 1m thì tiến hành bấm ngọn để tạo cành cấp 1. Mỗi cây chỉ cần khoảng 2-3 cành cấp 1. Sau khi cành cấp 1 phát triển tốt bạn tiến hành bấm tiếp ngọn để tạo cành cấp 2-3. Sau mỗi vụ thu hoạch bạn cần cắt tỉa bỏ những cành già chỉ để lại những cành khỏe mạnh để cho quả vào vụ sau.
Đơn vị cung cấp	Dữ liệu xanh là đơn vị chuyên cung cấp cây giống Sapoche. Ngoài ra chúng tôi còn là địa chỉ uy tín cung cấp các loại cây công trình, cây để bàn, trồng viền, bonsai và các loại cây có hoa khác với giá cả cạnh tranh. Liên hệ với chúng tôi để được tư vấn và hỗ trợ tận tình nhất !

Đặc điểm của cây hồng xiêm

Hồng xiêm có thể cao từ 2–10 m. Nó là loại cây có khả năng chống gió tốt và vỏ cây rất nhiều nhựa màu trắng, giống như gôm. Lá của chúng có màu xanh lục và bóng mặt. Lá mọc cách tập trung đầu cành, hình elip hay ôvan, dài 7–15 cm, với mép trơn. Hoa màu trắng, không dễ thấy, có hình dáng tương tự như quả chuông và có 6 tràng hoa hình thùy.

Quả là loại quả mọng, hình cầu hoặc hình quả trứng hoặc hình thon dài, đường kính 4–8 cm và chứa từ 2–10 hạt. Vỏ có màu nâu-vàng nhạt. Bên trong là lớp cùi thịt có màu nâu ánh đỏ với kết cấu hạt mịn hơi giống với ruột quả lê. Hạt của nó có màu đen.

Quả của nó chỉ nên ăn khi đã chín vì khi còn xanh nó chứa nhiều nhựa dính như latex. Để biết chắc chắn là nó đã chín người ta hay nắn vỏ xem còn cứng hay đã mềm vì màu vỏ gần như không thay đổi từ lúc mới tạo quả đến khi chín, một cách khác là người ta cạo thử một ít lớp vỏ nâu vàng, sẽ lộ ra lớp da, quả xanh, lớp da này có màu xanh lá cây, xanh đậm, khi quả già, lớp vỏ dần chuyển sang xanh lá mạ. Hương vị của nó tương tự như mùi đường đen.

Cây hồng xiêm ra quả hai lần trong năm, tuy nhiên hoa có thể ra cả năm, ngoại trừ những vùng có nhiệt độ về mùa đông xuống thấp dưới 15–17 °C. Nó được đưa từ México vào Philippines trong thời gian người Tây Ban Nha chiếm đóng quốc gia này.

Tại Việt Nam, nó là loài cây đưa vào từ Thái Lan, mà Thái Lan được biết đến với cái tên là nước Xiêm, ngoài ra do hình dáng giống như quả hồng (chi Diospyros) nên mới có tên gọi hồng xiêm.

Có nên trồng hồng xiêm trước nhà không?

Cây Hồng Xiêm là lựa chọn tuyệt vời cho việc trồng trước nhà hoặc ở bất kỳ vị trí nào quanh ngôi nhà. Nó không chỉ cung cấp quả ngon và mang lại bóng mát, mà còn góp phần làm đẹp cho không gian xung quanh.

Với tán lá rộng, dày và thân cây cao, Hồng Xiêm không chỉ làm giàu thêm cảnh quan mà còn mang lại một môi trường sống xanh sạch cho gia đình. Việc trồng cây này trước nhà không chỉ giúp thanh lọc không khí mà còn tạo ra không gian thư giãn.

Mỗi ngày, khi bước về nhà, việc đứng nhìn “đàn lợn con” quả Hồng Xiêm trĩu quả sẽ làm bạn cảm thấy nhẹ nhàng hơn, xua tan mọi buồn bực và mệt mỏi.

Lợi ích của quả hồng xiêm trong đời sống

Lợi ích của cây xiêm đã được khoa học chứng mình bằng rất nhiều số liệu khác nhau để chỉ ra hàm lượng chất dinh dưỡng giàu có đi kèm là những dưỡng chất, vitamin tương tự như nhiều vị thuốc Đông Y có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh.

Đầu tiên phải kể đển tác dụng như một một dạng nước uống giúp bổ sung năng lượng tức thì cho cơ thể. Nhờ hàm lượng glucose dồi dao, khi ăn hồng xiêm cơ thể sẽ ngay lập tức được cung cấp một lượng đường cần thiết. Đó là ly do vì sao bác sĩ rất khuyến khích phụ nữ có thai, vận động viên và trẻ em đang trong giai đoạn phát triển sử dụng loại trái cây này. Ăn nhiều hồng xiêm trong thời kỳ mang thai còn giúp chị em tránh được cảm giác buồn nôn, chóng mặt.

Thứ hai là tác dụng trong việc điều trị táo bón, tiêu chảy. Nhờ lượng chất xơ giàu có khoảng 5.6g/100g, loại quả này có khả năng giảm nguy cơ táo bón đồng thời còn hỗ trợ các tế bào ruột già và tăng khả năng chống lại nguy cơ gây nhiễm trùng. Vì thế đây được xem là phương thuốc chữa nhuận tràng rất hiệu quả.

Bên cạnh đó, hồng xiêm còn chưa một lượng tannin và polyphenoic có tác dụng cực kỳ hiệu quả trong việc giải quyết những vấn đề liên quan đến đường tiêu hóa. Có tác dụng loại bỏ chất thải, làm sạch dà dạy và điều chỉnh lại quá trình trao đổi chất.

Ngoài ra, ăn sapoche có tác dụng chống trầm cảm, giúp xương chắc khỏe, tốt cho mắt và hỗ trợ trong việc điều trị bệnh ung thư.

Cách trồng và chăm sóc cây Hồng Xiêm

Cây Hồng Xiêm ta hiện tại đang được trồng rất nhiều trên khắp lãnh thổ Việt Nam, trở thành nguồn thu nhập chính của rất nhiều hộ gia đình. Nhưng trên thực tế để trồng được hồng xiêm to quả thì không phải ai cũng trồng được.

Tham khảo cách trồng sau đây.

1. Chuẩn bị dụng cụ và nguyên liệu trồng cây

Nếu bạn chỉ muốn trồng một hai cây để ăn thì có thể tận dung bao xi măng, chậu, khay, thùng xốp có sẵn trong nhà hoặc mảnh đất trống trong vườn để trồng cây hồng xiêm. Nếu bạn trồng trong chậu thì đừng quên đục lỗ để thoát nước. Kích thước của chậu tối thiểu 30x35cm.

Về đất trồng, bạn có thể sử dụng nhiều loại đất khác nhau. Tuy nhiên Hồng Xiêm sẽ tăng trường tốt nhất trên những loại đất trồng thịt nhẹ, dễ thoát nước, tơi xốp và giàu chất dinh dưỡng. Bạn có thể mua sẵn đất ở những cửa hàng cây trồng, những loại đất được trộn với phân bò, vỏ trấu, than bùn hay mùn hữu cơ. Tuyệt đối không được trồng cây với những loại phân tươi tránh gây ra mầm bệnh và có thể làm chết cây non.

Cây Hồng Xiêm có thể trồng bằng việc gieo hạt hoặc triết cành. Người trồng thường ưu tiên lựa chọn phương pháp chiết cành để nhanh thu hoạch hơn.

2. Kỹ thuật chiết cây hồng xiêm

Đầu tiên dùng dao sắc khoanh bỏ vỏ thân cành một đoạn khoảng 5cm, sau đó cạo sạch lớp vỏ đến tận gỗ, phơi từ 5 đến 7 ngày sau bọc bầu chiết lại. Trong quá trình bọc bầu bạn có thể sử dụng các chất kích thích sinh trường như NAA hoặc IBA để tăng cường ra rễ.

Bầu chiết nên sử dụng phân chuồng đã hoai mục trộn với bùn đất dưới áo, cuốn thành hình quả trám có đường kính từ 6 đến 8cm, sử dụng túi nilon buộc kín hai đầu và tưới nước cho ẩm.

Quan sát bầu chiết hằng ngày, đến khi rễ ra dày đặc và có màu nây vàng thì cắt xuống, bỏ lớp vỏ nilon và dùng rơm bện bùn ao quấn thay thế. Đặt bầu chiết trong nơi râm mát, tươi nước hằng ngày để đến khi 1 tháng để bộ rẽ phát triển hoàn chỉnh sau đó mới mang đi trồng để tăng tỷ lệ sống cho cây.

3. Cách Gieo hạt

Bạn có thể mua hạt ở những cửa hàng cây trồng, loại hạt chất lượng cao để tăng tỷ lệ nảy mầm. Đầu tiên, khi mua về mang sẽ trồng trong một túi ni lông chứa đất đã được trộn với phân hữu cơ để hoai mục, tưới nước cho ẩm, hạt được để ở những nơi có ánh sáng vừa phải. Thường hạt sẽ nảy mầm sau từ 2 đến 3 tuần.

Đến khi có lá mầm thì bạn sẽ sử dụng phân vô cơ pha với nước để tưới tiêu cho cây 3 lần 1 tháng. Đến khi cây phát triển với bộ rễ hoàn thiện thì mới mang ra ngoài đất hoặc vào chậu để trồng.

Lời kết

Với sự đa dạng phong phú trong loài cây hồng xiêm, việc phân loại và hiểu biết đặc điểm cũng như cách chăm sóc chính xác là yếu tố quan trọng giúp tạo ra một môi trường phát triển tốt nhất cho cây.

Bằng cách này, chúng ta không chỉ có cơ hội tận hưởng trái ngọt ngào và hoa thơm mà cây hồng xiêm mang lại mà còn góp phần bảo vệ và phát triển loài cây này trong thời gian dài.

Hãy đặt sự quan tâm và kiến thức vào việc chăm sóc cây hồng xiêm, để từng cây trong vườn của bạn sẽ trở thành một biểu tượng của sự thịnh vượng và hài hòa với thiên nhiên.