Cây chùm ngây là cây gì? Cách nhận biết, công dụng, sử dụng

Cây chùm ngây, một loại cây gần gũi với người dân Việt Nam, không chỉ là một biểu tượng của vẻ đẹp tự nhiên mà còn là một nguồn tài nguyên quý giá được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rõ về loại cây này, từ việc nhận biết đến công dụng và cách sử dụng. Trong bài viết này, mời bạn cùng Wiki Cây khám phá về cây chùm ngây, từ những đặc điểm đặc trưng đến những ứng dụng hữu ích mà nó mang lại.

Giới thiệu về Cây chùm ngây

Cây chùm ngây (tên khoa học: Moringa Oleifera) còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như cây cải ngựa, ba đậu dại, cây dùi trống,… Đây là một loại thảo dược bắt nguồn từ Ấn Độ.

Cây chùm ngây hay còn gọi là Moringa oleifera là loại cây thân gỗ nhỏ, khi cây phát triển được 1 tuổi, nếu không cắt ngọn, cây cao khoảng 5 – 6 m với đường kính 10 cm. Còn ở độ tuổi trưởng thành (3 – 4 tuổi) cây có chiều cao trung bình từ 5 – 10 m.

Cây chùm ngây là một loại cây rất quan trọng với thế giới vì lợi ích sức khỏe hàng ngàn năm nay. Nó chứa protein, vitamin và khoáng chất, chống suy dinh dưỡng.

Hiện nay nó được trồng ở tất cả các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới.

Đặc điểm của Cây chùm ngây

Tất cả các bộ phận của cây chùm ngây như thân, lá, hoa, quả, hạt hay kể cả là rễ đều có chứa các nguyên tố vi lượng và hàm lượng khoáng chất quý giá. Do đó, không chỉ được biết đến như một loại thảo dược, thuốc chữa bệnh mà cây chùm ngây còn được dùng như một loại thực phẩm.

Theo tính toán của các chuyên gia, 1kg cây chùm ngây có thể cung cấp đủ dinh dưỡng trong một ngày cho một gia đình 4 người (trong đó gồm bố mẹ và 2 con). Trong các bộ phận của cây thì lá chùm ngây được xem là có giá trị dinh dưỡng vượt trội nhất. Nếu so sánh thì trong cây chùm ngây có lượng vitamin C cao gấp 7 lần một trái cam, lượng vitamin A cao gấp 4 lần cà rốt và lượng canxi gấp 4 lần so với sữa.

Đặc biệt, lá và quả tươi của cây chùm ngây chứa rất nhiều năng lượng và có khả năng cung cấp đáng kể các chất xơ, canxi, magie, sắt và các vitamin cần thiết như vitamin A, vitamin B6, vitamin C,…

Hướng dẫn sử dụng cây chùm ngây đúng cách

Mặc dù chùm ngây có nhiều công dụng đối với sức khỏe, nhưng không phải sử dụng càng nhiều càng tốt. Theo khuyến cáo từ chuyên gia, nên ăn chùm ngây khoảng 6gr/ngày và ăn trong vòng 3 tuần. Tuy vậy, tùy vào độ tuổi và sức khỏe mà liều lượng sẽ có thể thay đổi.

Chùm ngây thường được chế biến theo cách sau:

– Hoa chùm ngây: đem phơi khô và pha như uống nước chè.

– Quả chùm ngây: được chế biến chung các món ăn như nấu canh, ninh xương, xào với thịt,…

– Lá cây: thường được dùng như một loại rau thông thường vì có hương vị gần giống rau ngót. Hoặc bạn có thể làm sinh tố uống. Ngoài ra, bạn có thể đem chùm ngây phơi khô rồi tán nhuyễn để nấu cháo, nấu bột hoặc pha nước uống.

Công dụng của chùm ngây

Chùm ngây được biết đến là loại cây chứa nhiều Vitamin và khoáng chất. Đóng vai trò là hoạt chất chống oxy hóa từ các gốc tự do gây nên. Hơn nữa, các bộ phận chùm ngây chứa nhiều thành phần hóa học như alcaloid, benzylanin, pterygospermin,… giúp mang nhiều giá trị trong y học.

1. Tăng khả năng miễn dịch

Một hệ miễn dịch khỏe mạnh là điều không thể thiếu với một cơ thể khỏe mạnh và chùm ngây sẽ giúp bạn có một khả năng miễn dịch cao nhờ vào làm lượng lớn các chất dinh dưỡng tổng hợp có trong chùm ngây.

2. Thực phẩm bổ sung dinh dưỡng

Đây được coi là loại thực phẩm rất tốt cho người ăn chay trường, bới trong chùm ngây tươi có chứa hàm lượng chất đạm khá lớn có thể thay thế cho chất đạm có trong thịt, cá….

3. Phòng ngừa ung thư

Chùm ngây được nhiều người biết tới bởi khả năng điều trị và phòng ngừa nhiều loại ung thư. Trong đó không thể không kể tới khả năng chống lại bệnh ung thư cổ tử cung của chúng.

Nhờ vào khả năng kháng viêm, đào thải độc tố, thanh lọc cơ thể, ổn định nội tiết tố,… mà chùm ngây có thể hạn chế nguy cơ ung thư buồng trứng, tăng khả năng đề kháng giúp chống lại bệnh tật.

4. Hỗ trợ điều trị rối loạn dạ dày

Nhờ khả năng kháng acid, histamin, kháng khuẩn mà chùm ngây được coi là một loại thuốc giúp phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh rối loạn ở dạ dày hiệu quả.

5. Cải thiện sức khỏe xương

Lượng canxi và photpho có trong lá chùm ngây sẽ giúp phòng ngừa loãng xương và chắc khỏe xương.

6. Bảo vệ hệ tim mạch

Nhờ 46 chất chống oxy hóa có trong chùm ngây sẽ giúp bạn bảo vệ hệ tim mạch luôn khỏe mạnh.

7. Chùm ngây giúp trị nám

Trong chùm ngây có nhiều chất có khả năng điều hòa kinh nguyệt, cân bằng nội tiết tố giúp hạn chế nguyên nhân hình thành nám, tàn nhang. Chất cytokinin có tác dụng đặc biệt giúp ngăn ngừa lão hóa và làm mờ thâm, nám hiệu quả.

8. Giúp mắt khỏe hơn

Chất chống oxi hóa có trong chùm ngây giúp ức chế sự dày lên của màng mao mạch và ngăn ngừa rối loạn chức năng võng mạc giúp mắt khỏe và sáng hơn.

9. Làm sạch nước

Hạt chùm ngây được coi như một chất kết tụ, giúp loại bỏ các chất độc hại gây ô nhiễm cũng như các loại tảo gây hại.

10. Hỗ trợ điều trị tiểu đường

Chùm ngây giúp kích thích sản sinh Insulin để ổn định đường huyết và các biến chứng của bệnh tiểu đường.

11. Bổ máu

Những người mắc bệnh thiếu máu và hồng cầu lưỡi liềm cũng nên sử dụng chùm ngây vì trong loài cây này có lượng sắt cao gấp 3 lần cải bó xôi.

Rau chùm ngây không nên sử dụng cho ai?

1. Trẻ nhỏ

Các chuyên gia cũng khuyên, trẻ nhỏ càng không nên lạm dụng chùm ngây. Một tuần chỉ nên dùng 3 bữa rau chùm ngây, mỗi bữa từ 20 – 30gr là hợp lý.

Trẻ qua từng giai đoạn phát triển, từng lứa tuổi thì nhu cầu về các chất dinh dưỡng chỉ ở một mức độ nhất định.

Để cân bằng dinh dưỡng cho trẻ, cha mẹ cần chế biến món ăn phù hợp với bé, đảm bảo bữa ăn luôn đầy đủ 4 nhóm thực phẩm là chất đạm (thịt, cá, trứng, tôm…), chất béo (dầu, mỡ), chất bột đường (bột, gạo), vitamin và khoáng chất (rau xanh, củ). Khi bữa ăn thừa hoặc thiếu một trong 4 nhóm này sẽ đều làm trẻ ăn không ngon miệng, khó tiêu, đầy bụng. Nếu tình trạng mất cân đối diễn ra kéo dài còn gây ra những bệnh lý nghiêm trọng khác về mặt sức khỏe.

2. Phụ nữ đang mang thai không nên sử dụng rau chùm ngây

Trong chùm ngây có alpha-sitosterol cấu trúc giống estrogen nên có thể có tác dụng ngừa thai. Khi có thai, hormon thai nghén là progesterone bài tiết làm mềm tử cung khiến cơ tử cung không co bóp.

Còn alpha-sitosterol trong rau chùm ngây gây co cơ trơn tử cung và làm sẩy thai. Bởi vậy, phụ nữ có thai giai đoạn đầu tuyệt đối không nên ăn rau chùm ngây để giữ an toàn cho thai nhi và mẹ.

Còn sau sinh, ăn rau chùm ngây lại rất tốt. Lá cây kích thích tiêu hóa, là nguồn thức ăn tốt cho bà mẹ mới sinh và trẻ sơ sinh.

Thành phần có trong cây chùm ngây

Mỗi bộ phận của cây chùm ngây đều chứa các thành phần hóa học khác nhau

Lá chứa alcaloid là moringi và moringinin; các hoạt chất chống oxy hóa như flavonoid và phenolic, saponin, tanin, steroid, carotenoid, isothiocyanate, phytate, terpen, catechin, và isoquercetin … Lá còn được ghi nhận là có hàm lượng β-caroten cao.

Vỏ thân chứa benzylanin và beta-sitosterol, arabinose, acid glucuronic Toàn cây chứa pterygospermin có tính kháng khuẩn.

Hoa chứa polysaccharid.

Hạt chứa các hoạt chất như glucosinolate và peptid có tỷ lệ cao axit béo không bão hòa đơn/bão hòa (MUFA/SFA), sterol và tocopherol, cũng như protein giàu axit amin lưu huỳnh.

Về dinh dưỡng học, cây chứa nhiều Protein (khoảng 29,4 g protein trong 100 g trọng lượng khô của lá), các axit amin thiết yếu, carbohydrate, lipid, chất xơ, các vitamin (A, B1, B2, B3, C, E), khoáng chất (Ca, kali, kẽm, magiê, sắt, phốt pho và đồng), hợp chất phenolic, phytosterol…

Với những đặc điểm trên, cây có nhiều tiềm năng được ứng dụng trong hỗ trợ điều trị, bao gồm: chống viêm, kháng khuẩn, chống ung thư, chống oxy hóa, bảo vệ tim mạch và gan, chống phân giải protein, chống đông máu, trị đái tháo đường, hạ huyết áp…

Lá chùm ngây ăn sống được không?

Bạn yên tâm rằng lá chùm ngây ăn sống được nhé. Lá chùm ngây bạn chỉ cần mang đi rửa sạch rồi ăn sống như ăn rau xà lách. Ngoài ra, lá chùm ngây còn có thể chế biến thành các món ăn như nấu thành món canh hoặc xay sinh tố để uống.

Bạn cũng có thể phơi khô lá chùm ngây rồi xay nhuyễn ra thành bột để nấu thành cháo, bột dinh dưỡng cho trẻ em hoặc pha nước uống.

Việc sấy khô lá chùm ngây còn giúp bảo quản được lâu hơn, mà không bị mất chất dinh dưỡng.

Phân biệt cây chùm ngây và bồ ngót

Cây chùm ngây và bồ ngót thường rất dễ bị nhầm lẫn với nhau do hình dáng 2 cây này tương đối giống nhau, đặc biệt hơn cả 2 cây đều tính mát, giúp giải nhiệt.

Tuy nhiên nếu để ý kĩ bạn sẽ thấy được sự khác nhau:

Lá chùm ngây thường sẽ màu xanh, sáng và tròn hơn so với lá bồ ngót. Lá bồ ngót sẽ có màu xanh thẫm, hình bầu dục.

Khi nấu canh, lá chùm ngây sẽ có hương thơm nhè nhẹ, không bị hăng giống lá bồ ngót. Vì thế mà những ai nhạy cảm với mùi vị của bồ ngót thì có thể thử qua chùm ngây để chế biến món ăn nha.

Trong khi đó, quả của chùm ngây là quả dạng nang treo, nhỏ bằng đậu Hà Lan khác với quả bồ ngót sẽ là quả nang hình cầu, to bằng trái cà pháo.

Giá bán cây chùm ngây và địa chỉ mua loại rau này

Bạn có thể ghé mua tại các khu chợ lớn, các cửa hàng chuyên bán nông sản, dược liệu hoặc tìm mua tại vườn, chùm ngây tươi có giá dao động từ 80.000 – 90.000 ngàn đồng/ 1 kg.

Ngoài ra bạn có thể tìm mua chùm ngây khô tại các nơi chuyên bán thuốc Nam với giá dao động từ 150.000 – 200.000 ngàn đồng/ 1 kg.

Lời kết

Với những thông tin chia sẻ về loại rau xanh trùm ngây ở trên, hi vọng rằng bạn đã có cái nhìn tổng quan về cây chùm ngây – một loài cây phổ biến và quý giá trong văn hóa và cuộc sống hàng ngày của người dân Việt Nam.

Từ việc nhận biết đến công dụng và cách sử dụng, cây chùm ngây đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường, cũng như cung cấp nguồn tài nguyên thiên nhiên quý báu cho con người.

Hãy cùng Wiki Cây tiếp tục bảo vệ và tôn trọng sự tồn tại của loài cây này, để môi trường sống của chúng ta trở nên bền vững hơn và cuộc sống trở nên giàu đẹp hơn.